Bestuurlijke samenvatting

Financiële resultaat 2021

Bij het aanbieden van de conceptbegroting 2021 werd een negatief resultaat van € 7,8 miljoen verwacht. Op basis van de nota van wijziging en als gevolg van moties en amendementen bij begroting 2021, mee- en tegenvallers in de loop van het jaar zijn diverse budgetten bijgesteld. De begroting voor het jaar 2021 na deze wijzigingen sluit op een verwacht negatief resultaat van € 10,3 miljoen.

Het eindresultaat van 2021 is € 1,7 miljoen voordelig, wat ten opzichte van de begroting een voordeel betekent van € 12,0 miljoen. Een toelichting op hoofdlijnen is opgenomen in dit hoofdstuk. Bij de financiële samenvatting per programma is een gedetailleerde toelichting per programma opgenomen.

In het overzicht hieronder staat per programma welk bedrag was begroot, wat is uitgegeven en wat het verschil tussen beiden is. Een min in de kolom ‘Begroting’ en de kolom ‘Jaarrekening’ staat voor een last. Een min in de kolom ‘Verschil’ betekent een nadelig verschil: er is meer uitgegeven of minder ontvangen dan begroot. Een plus betekent een voordelig verschil: er is minder uitgegeven dan begroot of meer ontvangen dan begroot.

De rode draad voor veel afwijkingen is dat zij worden veroorzaakt door extra ontvangsten van het Rijk voor activiteiten die reeds uit de gemeentelijke reserves waren bekostigd (coronainkomsten) of in voorgaande jaren al waren bekostigd (afrekening voorgaande jaren). Daarnaast zijn er werkzaamheden en projecten die nog niet in 2021 uitgevoerd of afgerond konden worden. Ook is sprake van onverwachte financiële meevallers in het sociaal domein. De fors lagere jeugdhulpuitgaven kwamen pas laat in het jaar in beeld door declaratieachterstanden bij de jeugdhulpaanbieders. De grootste afwijkingen (voor- en nadelen) zijn in de onderstaande tabel opgenomen.

Bedragen x € 1

Sociaal domein (met name Jeugd en Wmo) € 4.650.000 (voordeel)

In het laatste kwartaal van 2021 bleek dat de kosten voor jeugdzorg mee zouden vallen ten opzichte van de begroting. Dit is grotendeels te wijten aan de leegstand bij de jeugdzorgplus-instellingen. De bezettingsgraad bij deze instellingen was het afgelopen jaar bijzonder laag door de versnelde afbouw van de gesloten jeugdzorg, in combinatie met corona. Daarnaast leidde de herziening van de tarieven van de regionaal ingekochte jeugdzorg tot lagere tarieven en is er in het afgelopen jaar geïntensiveerd op de sturing van toewijzingen jeugdzorg en de controle op declaraties.
Voor de Wmo was in het laatste kwartaal sprake van een stabilisatie van de groei in meldingen waardoor de kosten lager uitvielen dan geraamd. Hierdoor was er ook minder inhuur van personeel nodig.

Verschuiving werkzaamheden € 2.500.000 (voordeel)
Een aantal geplande werkzaamheden worden om diverse redenen doorgeschoven naar 2022. Het betreft onder andere de uitgestelde implementatie van de Omgevingswet, de ontvlechting van ICT met de gemeente Westland, verkeersmaatregelen Leidschendam centrum, de laatste stappen in de implementatie van de Wet inburgering, en het digitaliseren van de archieven. Daarnaast zijn er bij de septembercirculaire veel middelen ontvangen voor de uitvoering van de tijdelijke corona maatregelen ter ondersteuning van het inkomen (TOZO). In 2022 worden deze middelen ingezet om de dienstverlening aan onze inwoners op het gebied van Werk & Inkomen verder te versterken.

Uitkering gemeentefonds € 2.060.000 (voordeel)
De algemene uitkering gemeentefonds valt hoger uit door de compensatie in het kader van de coronasteunpakketten. Dit bedrag is compensatie voor een deel van de kosten waarvoor de middelen uit de bestemmingsreserve corona (€ 5 miljoen) beschikbaar zijn gesteld. Daarnaast hebben gemeenten in het laatste kwartaal van 2021, op basis van het rapport ‘Ongekend onrecht’ naar aanleiding van de toeslagenaffaire, extra middelen gekregen voor de versterking van de lokale dienstverlening. In afwachting van de uitwerking van het lokale voorstel voor aanwending van deze middelen, zijn de middelen in 2021 nog niet ingezet.

Coronacrisis – minder kunnen realiseren in 2021 € 1.000.000 (voordeel)
In alle programma’s zijn ook in 2021 de effecten van de coronacrisis zichtbaar. Waar de lokale corona steunmaatregelen geen resultaat opleveren in het saldo van de jaarrekening (tegenover de lasten staat een onttrekking aan de reserve), zien we dat in de reguliere budgetten er veelal voordelen zijn ontstaan doordat er minder of geen activiteiten in de eigen organisatie of bij maatschappelijke partners konden plaatsvinden. Voorbeelden zijn:

• Minder inspecties kinderopvang;
• Minder inzet van de middelen voor maatschappelijk verantwoord verenigen (MVV)
• Minder re-integratietrajecten;
• Minder gebruik Ooievaarspas;
• Minder evenementen en activiteiten toerisme & economie;
• Minder leerlingenvervoer;
• Minder sportactiviteiten;
• Minder aanspraak op personeelsbudgetten zoals opleiding & mobiliteit.

Dit betreffen incidentele financiële effecten. Nu de coronacrisis in een fase van ’terug naar normaal’ is gekomen en de meeste beperkingen zijn opgeheven, verwachten we dat deze effecten in 2022 niet of nauwelijks meer optreden.

Afrekeningen voorgaande jaren € 1.600.000 (voordeel)
Verschillende afrekeningen en administratieve aanpassingen zorgen voor een voordeel ten opzichte van de begroting. Het gaat om:

• Omzetting pensioenregeling (ex)wethouders (vrijval balanspost naar kosten komende jaren);
• Vrijval stelpost nieuwe CAO-gemeenten 2021;
• Afwikkeling gemeentefonds voorgaande jaren;
• Afwikkeling liquidatie stadsgewest Haaglanden (juridische procedure uit 2015);
• Liquidatie Dienst Sociale Werkvoorziening (DSW);
• Afrekening veiligheidsregio Haaglanden 2020;
• Vergoedingen voor herstelwerkzaamheden kabels en leidingen uit voorgaande jaren.

Sociaal Werkbedrijf De Binnenbaan € 350.000 (voordeel)

De bijdrage aan Werkbedrijf De Binnenbaan is in 2021 lager uitgevallen vanwege een lagere afrekening voor de dienstverlening en het niet realiseren van de taakstelling voor de praktijkplaatsen re-integratie.

Bereikbaarheid Damcentrum € 300.000 (voordeel)

Door het later in gebruik nemen van de investeringen in displays voor brugsignalering en DRIP's wordt pas vanaf 2022 hierop afgeschreven.

Verliesvoorziening Grexen € 670.000 (nadeel)

Bij de actualisatie van de grondexploitaties is gebleken dat er een storting van € 670.000 in de verliesvoorziening moet plaatsvinden om alle kosten aan het eind van de looptijd te kunnen dekken.

Specifieke uitkering BTW Sport € 420.000 (nadeel)

De uitkering van de compensatieregeling BTW Sport is lager vastgesteld dan was geraamd omdat de BTW-kosten op sportaccommodaties meevielen onder andere door verschuiving van een aantal werkzaamheden naar 2022. Ook blijkt door gewijzigde regelgeving dat een aantal accommodaties geen onderdeel meer uitmaakt van de compensatieregeling. Dit is onlangs pas bekend geworden. Ter compensatie van dit deel wordt bij de belastingdienst alsnog een verzoek tot BTW teruggave gedaan.

Realisatie investeringsplan 2021

Voor 2021 stond een bedrag van € 39,7 miljoen aan investeringen gepland. In werkelijkheid is dat € 18,9 miljoen geworden. Dit betekent dat in 2021 circa 48% van het totaal beschikbare investeringsbedrag is uitgegeven. In 2021 was vaker dan voorheen sprake van vertraging in investeringsuitgaven door langere levertijden, zoals de vervanging van een gedeelte van het wagenpark, veegmachines en mobiele telefoons. Verder is voor veel projecten in de openbare ruimte en onderwijshuisvesting sprake van investeringen die onderdeel uitmaken van grote meerjarige projecten. De uitvoering hiervan liep in een aantal gevallen vertraging op door bezwaren, extra onderzoek of overleg. Ook is er sprake van projecten waarbij de start/afronding afhankelijk is van de samenloop met andere projecten. In het geval van twee nieuwe scholen is voor ruim € 6 miljoen aan investeringen doorgeschoven naar 2022, maar heeft dit geen invloed op het verwachte jaar van oplevering (dit blijft 2022). In het onderdeel Jaarrekening is een overzicht van de realisatie van het investeringsplan 2021 opgenomen.

Weerstandsvermogen

Het weerstandsvermogen is het vermogen van de gemeente om financiële tegenvallers op te kunnen vangen en haar taken te kunnen voortzetten. Het weerstandsvermogen is afhankelijk van de weerstandscapaciteit (het totaal van algemene reserves en de post onvoorzien) en van het risicoprofiel (totaal van risico’s).
Het risicoprofiel is afgenomen, voornamelijk als gevolg van het bijstellen van de risico’s op garantstellingen, grondexploitaties en het gemeentefonds (jeugd). De totale weerstandscapaciteit is in 2021 fors afgenomen als gevolg van het vormen van diverse bestemmingsreserves voor een bedrag € 97 miljoen uit verkoopopbrengst van de Eneco aandelen. De weerstandscapaciteit ten tijde van het opstellen van de jaarrekening 2021 is 9,3 maal zo groot als het risicoprofiel. Dat betekent dat het weerstandsvermogen, gemeten aan de algemene norm van de NAR, uitstekend is.

Afsluitend

In financiële zin is 2021 weer een heel bijzonder jaar geweest. De coronacrisis en de onzekerheid en extra werk die dat meebracht had significant effect op vrijwel alle werkzaamheden van de gemeente. De onvoorspelbaarheid van de kosten voor openeinderegelingen in het sociaal domein in combinatie met de Rijksinkomsten en regelingen heeft z'n weerslag op de voorspelbaarheid van de gemeentelijke financiën. In de financiële realisatie zien we dit in belangrijke mate terug door een aantal incidentele voordelen en het verschuiven van activiteiten en/of middelen vanuit 2021 naar 2022.

Ondanks het financieel positieve exploitatieresultaat over 2021 is er nog geen zicht op voordelen die effect hebben op het structurele exploitatiesaldo in de meerjarenbegroting vanaf 2022. De effecten op het sociaal domein moeten vooralsnog nog worden bezien in de context van de hervormingsagenda jeugd. Ook het effect van de vergrijzing in combinatie met langer zelfstandig wonende ouderen die een beroep doen op de Wmo is een onzekere factor.

Met deze financiële resultaten over 2021 bevindt de gemeente zich in een goede positie om de onzekerheden voor 2022 en later het hoofd te kunnen bieden. Echter, de grote transitieopgaven, de effecten van mondiale spanningen, de onzekerheid wat het coronavirus nog voor de mensheid in petto heeft; ze kunnen allen van grote invloed zijn op onze gemeentelijke samenleving en de noodzaak van de gemeente om maatregelen te treffen. Desalniettemin gaan we vanuit financieel perspectief de toekomst met vertrouwen tegemoet.